Πολιτισμός
Ο Παυσανίας στα Αττικά αναφέρει ότι υπάρχει μικρός λόφος κοντά στην πόλη των Αθηνών όπου βρίσκεται το άγαλμα του Διός Αγχέσμιου. Εκεί στην κορυφή του λεγόμενου λόφου του Αγχέσμου, υπήρχε και βωμός με ιδιαίτερο λαξευμένο χώρο. Σταδιακά στον λόφο δημιουργήθηκε ένα μικρό λατομείο.
Στα τελευταία χρόνια βασιλείας του Όθωνα ο λόφος άνηκε στην οικογένεια Στρέφη λόγω της πατρικής οικίας που κατείχε δίπλα του. Κατά την επίσημη διαίρεση του Δήμου Αθηναίων σε συνοικίες το 1908 στον χάρτη της περιοχής Νεάπολη ο λόφος έφερε το όνομα Στρέφη. Αυτή η αναγνώριση ήταν και η ημιεπίσημη στην μέχρι τότε καθομιλουμένη αναφορά των αθηναίων «στου Στρέφη».
Ο λόφος λέγεται ότι απέκτησε πράσινο από τον θυμό μιας νοικοκυράς! Ο αξιωματικός Στρέφης είχε σπίτι σε κάθετη οδό στον λόφο. Ο αδελφός του ήταν ιδιοκτήτης του λατομείου που βρίσκονταν πάνω στο λόφο. Μια μέρα, εξαιτίας του αέρα που υπήρχε, η σκόνη από το λατομείο έκανε την μπουγάδα της συζύγου του αξιωματικού κατακόκκινη. Ο Στρέφης, για να μην κακοκαρδίσει την γυναίκα του, θέλησε να λύσει για πάντα το πρόβλημα. Φέρνει έναν λόχο από στρατιώτες με διαταγή να φυτέψουν με πεύκα τον λόφο.
Η πρώτη ανάπλαση έγινε τον 1936 επί δημαρχίας Αμβρ. Πλυτά. Όμως οι μεγάλες συζητήσεις για την αναμόρφωση του Στρέφη άρχισαν το 1963. Όταν η οικογένεια δώρισε την έκταση που της ανήκε στο Δήμο Αθηναίων. Οι συζητήσεις τότε εστιάζονταν στην τουριστική αξιοποίηση των χώρων. Με δεδομένο ότι την ίδια περίοδο αναδεικνύονταν και ο γειτονικός λόφος του Λυκαβηττού. Εκπρόσωποι του ΕΟΤ, μηχανικοί και δημοτικοί άρχοντες υπόσχονται την πραγματοποίηση μελέτης ριζικής αλλαγής του χώρου στο Στρέφη. Ένας δημοτικός σύμβουλος το 1966 προτείνει να ψηφιστεί από το Δημοτικό Συμβούλιο η μετατροπή του Στρέφη σε «Λόφο της Δημοκρατίας». Όπως ανέφεραν οι εφημερίδες: «Ο λόφος τοῦ Στρέφη, θὰ γίνη ὀ «Λόφος τῆς Δημοκρατίας καὶ τῆς Ἐλευθερίας», ἄν τὴν Τρίτη τὸ Δημοτικὸ Συμβούλιο Ἀθηναίων ἐγκρίνη – ὃπως πιστεύεται – τὴν σχετικὴ εἰσήγησι τοῦ δημοτικοῦ συμβούλου κ. Γερ. Ἀποστολάτου. Τὸ σχέδιο σκοπό ἒχει νὰ συγκεντρωθοῦν στὸν λόφο ὃλα τὰ ἀγάλματα, προτομὲς καὶ ἄλλες ἀναμνηστικὲς στῆλες ποὺ βρίσκονται σήμερα στὶς διάφορες πλατεῖες τῆς πρωτευούσης καὶ ποὺ συνδέονται μὲ τοὺς ἀγῶνες τῶν Ἀθηναίων γιὰ τὴν ἐλευθερία καὶ τὴν προάσπισι τῶν δημοκρατικῶν ἰδεωδῶν…»
Η ιδέα του δημοτικού συμβούλου μπορεί τελικά να ήταν προφητική. Μετά την μεταπολίτευση ο λόφος του Στρέφη άτυπα μέχρι τώρα έλαβε τον χαρακτήρα του λόφου της δημοκρατίας. Το 1980 οι κάτοικοι αντίκριζαν το λόφο σε απαξίωση με πολλά δέντρα να κόβονται συνεχώς από την λειψυδρία. Οι πρώτες οργανωμένες κινήσεις πολιτών στην συνοικία απαιτούν από το δήμαρχο Δημ. Μπέη άμεσες παρεμβάσεις. Τότε πραγματοποιείται ίσως η μεγαλύτερη αναμόρφωση του λόφου.
Δημιουργούνται τα μικρά πέτρινα θέατρα και τα κέντρα παιδικής χαράς. Πραγματοποιούνται πλακοστρώσεις, ενισχύεται το πράσινο με δημιουργία συστήματος άρδευσης και φωτίζεται για πρώτη φόρα όλος ο λόφος. Κυρίως όμως κατασκευάζεται το ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ, και λίγα χρόνια μετά το κλειστό του θρυλικού τοπικού συλλόγου «Αστέρα Εξαρχείων». Την ίδια περίοδο παραχωρείται και χώρος για δημιουργία δύο μικρών μεζεδοπωλείων πάνω στο λόφο.
Αυτή η αξιοποίηση ήταν που από τα μέσα του `80 και μετά άρχισε να συγκεντρώνει κόσμο στο λόφο του Στρέφη. Την περίοδο εκείνη το κέντρο των Εξαρχείων είχε λάβει μια ιδιότυπη νόρμα καθημερινής λειτουργίας με το ίδιο σκηνικό σταδιακά να μεταφέρεται και στου Στρέφη. Στην αρχή ήταν αυτοσχέδια πάρτι και συναυλίες από συγκεκριμένες ομάδες. Με το πυκνό πράσινο να δημιουργεί έναν χαρακτήρα άβατου και για διάφορες παραβατικές ενέργειες.
Αν και μέχρι σήμερα δεν έχει δημιουργηθεί κανένα κρούσμα επιθετικής συμπεριφοράς, για τους κατοίκους το κλίμα που έχει δημιουργηθεί επιδρά αρνητικά στην λειτουργία του Στρέφη ως ζωτικός χώρος αναψυχής μέσα στην καρδιά της πόλης. Το κλίμα φόβου δημιουργεί μια συνεχή εικόνα εγκατάλειψης, με τα σκουπίδια και τις φθορές να είναι μη αναστρέψιμα γεγονότα. Το τελευταίο διάστημα δεν είναι λίγοι οι άστεγοι που έχουν δημιουργήσει πρόχειρα καταλύμματα μέσα στους χώρους πρασίνου.
Πριν λίγα χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής είχαν πραγματοποιήσει συγκέντρωση έξω από το Δημαρχείο. Όπου επιδεικτικά «απόθεσαν» τα σκουπίδια που είχαν μαζέψει οι ίδιοι από το Στρέφη.
Τα δυο καταστήματα που λειτουργούν ακόμα στον λόφο αποτελούν ίσως το αντιστάθμισμα στην κανονική ζωή που επιθυμούν οι εξαρχιώτες. Μαζί με αυτά φυσικά οι αγώνες της ομάδας του «Αστέρα Εξαρχείων» που μετράει τον παλμό της περιοχής από το 1928. Σε μια ομάδα που πολλοί θα ζήλευαν για την πραγματική αγάπη που έχουν οι εξαρχιώτες οπαδοί της.
Οι μύθοι για τα Εξάρχεια και για την περιοχή της Νεάπολης είναι πολλοί. Σε μια Αθήνα που διαρκώς αλλάζει δεν μπορούμε να μείνουμε με κλειστά τα ματιά στου Στρέφη της ανηφοριές. Γιατί εκεί βρίσκεις ακόμα στους πλακόστρωτους πεζόδρομους μικρά σπίτια απομεινάρια του `60. Στου Στρέφη τις ανηφοριές τα καταπράσινα μπαλκόνια στις πολυκατοικίες έχουν θέα τον γειτονικό Λυκαβηττό…
Ένα χαρακτηριστικό τεκμήριο για τον παλαιό Στρέφη είναι η τελευταία σκηνή από την ταινία “Κυριακάτικοι Ξύπνημα” (1954). Η θέα που αντικρίζει η Έλλη Λαμπέτη είναι σχεδόν η ίδια και οι δρόμοι εύκολα ακόμα αναγνωρίσιμοι. Η πρωταγωνίστρια είχε το σπίτι της σε μια ανηφόρα της Νεάπολης. Στην τελευταία σκηνή προσπαθεί να ξεφύγει από τον Δ. Χορν που της εκμυστηρεύεται τον έρωτα του, και εμφανίζεται τρέχοντας να ανεβαίνει το τελείωμα της Εμμ. Μπενάκη για να στρίψει αριστερά στο Στρέφη. Τελικά ανταμώνουν και οι δυο στη κορυφή του λόφου για το φινάλε της ταινίας…
Διάβασε:
- Τοπογραφικά των Αρχαίων Αθηνών, Αλέξανδρου Ραγκαβή
- Αι τοπωνυμιαι της πόλεως και των περιχώρων Αθηνών, Κώστα Μπίρη
- Εφημερίδα "Ελευθερία" 7/11/1966
ΑΣΤΥρίες
Από το tvxs
Ο Παυσανίας στα Αττικά αναφέρει ότι υπάρχει μικρός λόφος κοντά στην πόλη των Αθηνών όπου βρίσκεται το άγαλμα του Διός Αγχέσμιου. Εκεί στην κορυφή του λεγόμενου λόφου του Αγχέσμου, υπήρχε και βωμός με ιδιαίτερο λαξευμένο χώρο. Σταδιακά στον λόφο δημιουργήθηκε ένα μικρό λατομείο.
Στα τελευταία χρόνια βασιλείας του Όθωνα ο λόφος άνηκε στην οικογένεια Στρέφη λόγω της πατρικής οικίας που κατείχε δίπλα του. Κατά την επίσημη διαίρεση του Δήμου Αθηναίων σε συνοικίες το 1908 στον χάρτη της περιοχής Νεάπολη ο λόφος έφερε το όνομα Στρέφη. Αυτή η αναγνώριση ήταν και η ημιεπίσημη στην μέχρι τότε καθομιλουμένη αναφορά των αθηναίων «στου Στρέφη».
Ο λόφος λέγεται ότι απέκτησε πράσινο από τον θυμό μιας νοικοκυράς! Ο αξιωματικός Στρέφης είχε σπίτι σε κάθετη οδό στον λόφο. Ο αδελφός του ήταν ιδιοκτήτης του λατομείου που βρίσκονταν πάνω στο λόφο. Μια μέρα, εξαιτίας του αέρα που υπήρχε, η σκόνη από το λατομείο έκανε την μπουγάδα της συζύγου του αξιωματικού κατακόκκινη. Ο Στρέφης, για να μην κακοκαρδίσει την γυναίκα του, θέλησε να λύσει για πάντα το πρόβλημα. Φέρνει έναν λόχο από στρατιώτες με διαταγή να φυτέψουν με πεύκα τον λόφο.
Η πρώτη ανάπλαση έγινε τον 1936 επί δημαρχίας Αμβρ. Πλυτά. Όμως οι μεγάλες συζητήσεις για την αναμόρφωση του Στρέφη άρχισαν το 1963. Όταν η οικογένεια δώρισε την έκταση που της ανήκε στο Δήμο Αθηναίων. Οι συζητήσεις τότε εστιάζονταν στην τουριστική αξιοποίηση των χώρων. Με δεδομένο ότι την ίδια περίοδο αναδεικνύονταν και ο γειτονικός λόφος του Λυκαβηττού. Εκπρόσωποι του ΕΟΤ, μηχανικοί και δημοτικοί άρχοντες υπόσχονται την πραγματοποίηση μελέτης ριζικής αλλαγής του χώρου στο Στρέφη. Ένας δημοτικός σύμβουλος το 1966 προτείνει να ψηφιστεί από το Δημοτικό Συμβούλιο η μετατροπή του Στρέφη σε «Λόφο της Δημοκρατίας». Όπως ανέφεραν οι εφημερίδες: «Ο λόφος τοῦ Στρέφη, θὰ γίνη ὀ «Λόφος τῆς Δημοκρατίας καὶ τῆς Ἐλευθερίας», ἄν τὴν Τρίτη τὸ Δημοτικὸ Συμβούλιο Ἀθηναίων ἐγκρίνη – ὃπως πιστεύεται – τὴν σχετικὴ εἰσήγησι τοῦ δημοτικοῦ συμβούλου κ. Γερ. Ἀποστολάτου. Τὸ σχέδιο σκοπό ἒχει νὰ συγκεντρωθοῦν στὸν λόφο ὃλα τὰ ἀγάλματα, προτομὲς καὶ ἄλλες ἀναμνηστικὲς στῆλες ποὺ βρίσκονται σήμερα στὶς διάφορες πλατεῖες τῆς πρωτευούσης καὶ ποὺ συνδέονται μὲ τοὺς ἀγῶνες τῶν Ἀθηναίων γιὰ τὴν ἐλευθερία καὶ τὴν προάσπισι τῶν δημοκρατικῶν ἰδεωδῶν…»
Η ιδέα του δημοτικού συμβούλου μπορεί τελικά να ήταν προφητική. Μετά την μεταπολίτευση ο λόφος του Στρέφη άτυπα μέχρι τώρα έλαβε τον χαρακτήρα του λόφου της δημοκρατίας. Το 1980 οι κάτοικοι αντίκριζαν το λόφο σε απαξίωση με πολλά δέντρα να κόβονται συνεχώς από την λειψυδρία. Οι πρώτες οργανωμένες κινήσεις πολιτών στην συνοικία απαιτούν από το δήμαρχο Δημ. Μπέη άμεσες παρεμβάσεις. Τότε πραγματοποιείται ίσως η μεγαλύτερη αναμόρφωση του λόφου.
Δημιουργούνται τα μικρά πέτρινα θέατρα και τα κέντρα παιδικής χαράς. Πραγματοποιούνται πλακοστρώσεις, ενισχύεται το πράσινο με δημιουργία συστήματος άρδευσης και φωτίζεται για πρώτη φόρα όλος ο λόφος. Κυρίως όμως κατασκευάζεται το ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ, και λίγα χρόνια μετά το κλειστό του θρυλικού τοπικού συλλόγου «Αστέρα Εξαρχείων». Την ίδια περίοδο παραχωρείται και χώρος για δημιουργία δύο μικρών μεζεδοπωλείων πάνω στο λόφο.
Αυτή η αξιοποίηση ήταν που από τα μέσα του `80 και μετά άρχισε να συγκεντρώνει κόσμο στο λόφο του Στρέφη. Την περίοδο εκείνη το κέντρο των Εξαρχείων είχε λάβει μια ιδιότυπη νόρμα καθημερινής λειτουργίας με το ίδιο σκηνικό σταδιακά να μεταφέρεται και στου Στρέφη. Στην αρχή ήταν αυτοσχέδια πάρτι και συναυλίες από συγκεκριμένες ομάδες. Με το πυκνό πράσινο να δημιουργεί έναν χαρακτήρα άβατου και για διάφορες παραβατικές ενέργειες.
Αν και μέχρι σήμερα δεν έχει δημιουργηθεί κανένα κρούσμα επιθετικής συμπεριφοράς, για τους κατοίκους το κλίμα που έχει δημιουργηθεί επιδρά αρνητικά στην λειτουργία του Στρέφη ως ζωτικός χώρος αναψυχής μέσα στην καρδιά της πόλης. Το κλίμα φόβου δημιουργεί μια συνεχή εικόνα εγκατάλειψης, με τα σκουπίδια και τις φθορές να είναι μη αναστρέψιμα γεγονότα. Το τελευταίο διάστημα δεν είναι λίγοι οι άστεγοι που έχουν δημιουργήσει πρόχειρα καταλύμματα μέσα στους χώρους πρασίνου.
Πριν λίγα χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής είχαν πραγματοποιήσει συγκέντρωση έξω από το Δημαρχείο. Όπου επιδεικτικά «απόθεσαν» τα σκουπίδια που είχαν μαζέψει οι ίδιοι από το Στρέφη.
Τα δυο καταστήματα που λειτουργούν ακόμα στον λόφο αποτελούν ίσως το αντιστάθμισμα στην κανονική ζωή που επιθυμούν οι εξαρχιώτες. Μαζί με αυτά φυσικά οι αγώνες της ομάδας του «Αστέρα Εξαρχείων» που μετράει τον παλμό της περιοχής από το 1928. Σε μια ομάδα που πολλοί θα ζήλευαν για την πραγματική αγάπη που έχουν οι εξαρχιώτες οπαδοί της.
Οι μύθοι για τα Εξάρχεια και για την περιοχή της Νεάπολης είναι πολλοί. Σε μια Αθήνα που διαρκώς αλλάζει δεν μπορούμε να μείνουμε με κλειστά τα ματιά στου Στρέφη της ανηφοριές. Γιατί εκεί βρίσκεις ακόμα στους πλακόστρωτους πεζόδρομους μικρά σπίτια απομεινάρια του `60. Στου Στρέφη τις ανηφοριές τα καταπράσινα μπαλκόνια στις πολυκατοικίες έχουν θέα τον γειτονικό Λυκαβηττό…
Ένα χαρακτηριστικό τεκμήριο για τον παλαιό Στρέφη είναι η τελευταία σκηνή από την ταινία “Κυριακάτικοι Ξύπνημα” (1954). Η θέα που αντικρίζει η Έλλη Λαμπέτη είναι σχεδόν η ίδια και οι δρόμοι εύκολα ακόμα αναγνωρίσιμοι. Η πρωταγωνίστρια είχε το σπίτι της σε μια ανηφόρα της Νεάπολης. Στην τελευταία σκηνή προσπαθεί να ξεφύγει από τον Δ. Χορν που της εκμυστηρεύεται τον έρωτα του, και εμφανίζεται τρέχοντας να ανεβαίνει το τελείωμα της Εμμ. Μπενάκη για να στρίψει αριστερά στο Στρέφη. Τελικά ανταμώνουν και οι δυο στη κορυφή του λόφου για το φινάλε της ταινίας…
Διάβασε:
- Τοπογραφικά των Αρχαίων Αθηνών, Αλέξανδρου Ραγκαβή
- Αι τοπωνυμιαι της πόλεως και των περιχώρων Αθηνών, Κώστα Μπίρη
- Εφημερίδα "Ελευθερία" 7/11/1966
ΑΣΤΥρίες
Από το tvxs
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου