Έλσα Ράσιου
Χρησιμοποιείται κατά κόρον. Χρησιμοποιείται ασύστολα, γενικά και αόριστα. Η προσέγγισή της επιχειρείται σχεδόν πάντα μέσα από την αστική σημειολογία του όρου. Χτίζεται έτσι ένα ιδεολόγημα που στοχεύει στη διατήρηση και υπεράσπιση των συμφερόντων της συγκεκριμένης τάξης. Ο λόγος για την ελευθερία.
Για την προσέγγισή, την καλλιέργειά της ως αξία αλλά και την πραγμάτωσή της, η αστική άρχουσα τάξη θεωρεί ως μοναδικό φορέα κι εργαλείο την Παιδεία που επίσης σκόπιμα την ταυτίζει με την εκπαίδευση. Γενικά και αόριστα.
Η σύνδεση αυτή συνιστά βέβαια μια επιχρυσωμένη επίφαση. Τόσο η υψηλής ποιότητας εκπαίδευση όσο και η Παιδεία, βρίσκονται αποκλειστικά στη δικαιοδοσία της αστικής τάξης. Αρκεί η μελέτη των εκπαιδευτικών συστημάτων των καπιταλιστικών χωρών για την κατανόηση αυτής της πραγματικότητας.
Στον όρο Παιδεία προσδίδεται το αστικό ιδεαλιστικό πρόσημο ενδεδυμένο με χαρακτηριστικά αναλλοίωτα που αφαιμάζουν σκόπιμα την Παιδεία από την κοινωνική της διάσταση. Οι αναλλοίωτες αλήθειες, πραγματικότητες ή αξίες του Παρμενίδη, του Σωκράτη και του Πλάτωνα, όπως και η άρνηση της αμφισβήτησης, αναιρούν και ακυρώνουν το νόμο της εξέλιξης αλλά διατηρούν σταθερό το αστικό οικοδόμημα.
Μια τέτοια θεώρηση είναι βολική, γιατί αυτόματα ακυρώνει την αναγκαιότητα κάθε αγώνα. Εθελοτυφλεί σκόπιμα στο γεγονός πως τίποτα δεν παραμένει αναλλοίωτο. Αντίθετα, το κάθε τι υπόκειται στο νόμο της φθοράς και της αναγέννησης κατά τον Ηράκλειτο, μακρινό προπάππου της μαρξιστικής διαλεκτικής. Παραβλέπει, τέλος, σκόπιμα τη σχετικότητα της γνώσης και της αλήθειας.
Καθώς όμως η Παιδεία αποτελεί μηχανισμό αναπαραγωγής συγκεκριμένου κοινωνικού status και ως εκ τούτου πολιτική επιλογή, η Παιδεία καλλιεργεί και προάγει επιλεγμένο ήθος αγωγής και φρόνημα. Έτσι, από αυτήν ακριβώς τη σύνδεση προσλαμβάνει και η ελευθερία την κοινωνική της διάσταση.
Με την παραπάνω έννοια η ελευθερία παύει να είναι η ανεμπόδιστη "κατά φύσιν' και "κατά Λόγον" συμπεριφορά: Ο Λόγος είναι που προσδιορίζει τη φύση. Όμως ο Λόγος είναι σχετικός συγχρονικά και διαχρονικά, καθώς αποτυπώνεται σε αυτόν το συγκεκριμένο κάθε φορά κοινωνικό status.
Η ελευθερία, λοιπόν, προσλαμβάνει την κοινωνική διάσταση που επιβάλλουν οι περιορισμοί της κυρίαρχης ιδεολογίας του συγκεκριμένου κοινωνικού status. Ταυτίζεται η ελευθερία με την υπακοή στην αναγκαιότητα σεβασμού των επιταγών της εκάστοτε κυρίαρχης ιδεολογίας και οι φυσικές ροπές υποτάσσονται αναπόφευκτα στους συμβατικούς κοινωνικούς νόμους: "Η κόλασή μου είναι οι άλλοι!" είχε γράψει ο Satre. Κατά συνέπεια και η ελευθερία επιδέχεται πολλαπλές προσεγγίσεις διαφορετικών οπτικών, άρα υπόκειται στο νόμο της σχετικότητας.
Από αυτήν ακριβώς τη σχετικότητα απορρέει και ο ταξικός χαρακτήρας της ελευθερίας που προσλαμβάνει το νόημά της και αναζητά την πραγμάτωσή της μέσα από την πάλη των τάξεων: εφόσον υπάρχουν ποικίλες οπτικές/αναγνώσεις, για κάθε κοινωνική ομάδα (τάξη) η ελευθερία αποκτά διαφορετικό νόημα και συνιστά διαφορετική αναγκαιότητα.
Δεν είναι η Παιδεία ο μοναδικός φορέας συνειδητοποίησης και αφύπνισης. Οι εκάστοτε υλικές συνθήκες προσδιορίζουν το περιεχόμενο της, το μέτρο της συνειδητοποίησης και (σε συνδυασμό με το συσχετισμό των παραγωγικών δυνάμεων) τη μορφή της πάλης. Η κατανόηση του σχετικού και ταξικού χαρακτήρα της ελευθερίας, της κοινωνικής της διάστασης δηλαδή, είναι ένα στοιχείο που βοηθά, πιστεύω, στον απεγκλωβισμό από την επιρροή της αστικής αντίληψης του Διαφωτισμού.
Ας μη μας διαφεύγει πως, όσο προοδευτικές ιδέες κι αν εμπεριείχε ο Διαφωτισμός ως κίνημα τότε που εκδηλώθηκε, συνιστούσε το ιδεολογικό οπλοστάσιο για την οικοδόμηση του αστικού κράτους. Δεν διέπεται από τις αρχές του Διαφωτισμού το κίνημα "nuit debout".
Στις σημερινές συνθήκες οικονομικής κρίσης με την πρωτοφανή άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, η εμμονή στη σύνδεση της ελευθερίας με την Παιδεία εντάσσεται στον εκ του πονηρού μηχανισμό της καπιταλιστικής προπαγάνδας της επίθεσης του ώριμου ολοκληρωμένου ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού στα λαϊκά στρώματα: επιχειρείται αλλοίωση εννοιών με ταυτόχρονη υποβολή συγκεκριμένης ιδεολογίας, έτσι ώστε πρακτικές της οικονομίας και της πολιτικής να αφομοιωθούν εύκολα από τις κοινωνίες.
Έλσα Ράσιου
Χρησιμοποιείται κατά κόρον. Χρησιμοποιείται ασύστολα, γενικά και αόριστα. Η προσέγγισή της επιχειρείται σχεδόν πάντα μέσα από την αστική σημειολογία του όρου. Χτίζεται έτσι ένα ιδεολόγημα που στοχεύει στη διατήρηση και υπεράσπιση των συμφερόντων της συγκεκριμένης τάξης. Ο λόγος για την ελευθερία.
Για την προσέγγισή, την καλλιέργειά της ως αξία αλλά και την πραγμάτωσή της, η αστική άρχουσα τάξη θεωρεί ως μοναδικό φορέα κι εργαλείο την Παιδεία που επίσης σκόπιμα την ταυτίζει με την εκπαίδευση. Γενικά και αόριστα.
Η σύνδεση αυτή συνιστά βέβαια μια επιχρυσωμένη επίφαση. Τόσο η υψηλής ποιότητας εκπαίδευση όσο και η Παιδεία, βρίσκονται αποκλειστικά στη δικαιοδοσία της αστικής τάξης. Αρκεί η μελέτη των εκπαιδευτικών συστημάτων των καπιταλιστικών χωρών για την κατανόηση αυτής της πραγματικότητας.
Στον όρο Παιδεία προσδίδεται το αστικό ιδεαλιστικό πρόσημο ενδεδυμένο με χαρακτηριστικά αναλλοίωτα που αφαιμάζουν σκόπιμα την Παιδεία από την κοινωνική της διάσταση. Οι αναλλοίωτες αλήθειες, πραγματικότητες ή αξίες του Παρμενίδη, του Σωκράτη και του Πλάτωνα, όπως και η άρνηση της αμφισβήτησης, αναιρούν και ακυρώνουν το νόμο της εξέλιξης αλλά διατηρούν σταθερό το αστικό οικοδόμημα.
Μια τέτοια θεώρηση είναι βολική, γιατί αυτόματα ακυρώνει την αναγκαιότητα κάθε αγώνα. Εθελοτυφλεί σκόπιμα στο γεγονός πως τίποτα δεν παραμένει αναλλοίωτο. Αντίθετα, το κάθε τι υπόκειται στο νόμο της φθοράς και της αναγέννησης κατά τον Ηράκλειτο, μακρινό προπάππου της μαρξιστικής διαλεκτικής. Παραβλέπει, τέλος, σκόπιμα τη σχετικότητα της γνώσης και της αλήθειας.
Καθώς όμως η Παιδεία αποτελεί μηχανισμό αναπαραγωγής συγκεκριμένου κοινωνικού status και ως εκ τούτου πολιτική επιλογή, η Παιδεία καλλιεργεί και προάγει επιλεγμένο ήθος αγωγής και φρόνημα. Έτσι, από αυτήν ακριβώς τη σύνδεση προσλαμβάνει και η ελευθερία την κοινωνική της διάσταση.
Με την παραπάνω έννοια η ελευθερία παύει να είναι η ανεμπόδιστη "κατά φύσιν' και "κατά Λόγον" συμπεριφορά: Ο Λόγος είναι που προσδιορίζει τη φύση. Όμως ο Λόγος είναι σχετικός συγχρονικά και διαχρονικά, καθώς αποτυπώνεται σε αυτόν το συγκεκριμένο κάθε φορά κοινωνικό status.
Η ελευθερία, λοιπόν, προσλαμβάνει την κοινωνική διάσταση που επιβάλλουν οι περιορισμοί της κυρίαρχης ιδεολογίας του συγκεκριμένου κοινωνικού status. Ταυτίζεται η ελευθερία με την υπακοή στην αναγκαιότητα σεβασμού των επιταγών της εκάστοτε κυρίαρχης ιδεολογίας και οι φυσικές ροπές υποτάσσονται αναπόφευκτα στους συμβατικούς κοινωνικούς νόμους: "Η κόλασή μου είναι οι άλλοι!" είχε γράψει ο Satre. Κατά συνέπεια και η ελευθερία επιδέχεται πολλαπλές προσεγγίσεις διαφορετικών οπτικών, άρα υπόκειται στο νόμο της σχετικότητας.
Από αυτήν ακριβώς τη σχετικότητα απορρέει και ο ταξικός χαρακτήρας της ελευθερίας που προσλαμβάνει το νόημά της και αναζητά την πραγμάτωσή της μέσα από την πάλη των τάξεων: εφόσον υπάρχουν ποικίλες οπτικές/αναγνώσεις, για κάθε κοινωνική ομάδα (τάξη) η ελευθερία αποκτά διαφορετικό νόημα και συνιστά διαφορετική αναγκαιότητα.
Δεν είναι η Παιδεία ο μοναδικός φορέας συνειδητοποίησης και αφύπνισης. Οι εκάστοτε υλικές συνθήκες προσδιορίζουν το περιεχόμενο της, το μέτρο της συνειδητοποίησης και (σε συνδυασμό με το συσχετισμό των παραγωγικών δυνάμεων) τη μορφή της πάλης. Η κατανόηση του σχετικού και ταξικού χαρακτήρα της ελευθερίας, της κοινωνικής της διάστασης δηλαδή, είναι ένα στοιχείο που βοηθά, πιστεύω, στον απεγκλωβισμό από την επιρροή της αστικής αντίληψης του Διαφωτισμού.
Ας μη μας διαφεύγει πως, όσο προοδευτικές ιδέες κι αν εμπεριείχε ο Διαφωτισμός ως κίνημα τότε που εκδηλώθηκε, συνιστούσε το ιδεολογικό οπλοστάσιο για την οικοδόμηση του αστικού κράτους. Δεν διέπεται από τις αρχές του Διαφωτισμού το κίνημα "nuit debout".
Στις σημερινές συνθήκες οικονομικής κρίσης με την πρωτοφανή άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, η εμμονή στη σύνδεση της ελευθερίας με την Παιδεία εντάσσεται στον εκ του πονηρού μηχανισμό της καπιταλιστικής προπαγάνδας της επίθεσης του ώριμου ολοκληρωμένου ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού στα λαϊκά στρώματα: επιχειρείται αλλοίωση εννοιών με ταυτόχρονη υποβολή συγκεκριμένης ιδεολογίας, έτσι ώστε πρακτικές της οικονομίας και της πολιτικής να αφομοιωθούν εύκολα από τις κοινωνίες.
Έλσα Ράσιου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου